Delirium alkoholowe (majaczenie) – czym jest i jak się objawia biała gorączka?

Delirium tremens, czyli majaczenie alkoholowe często nazywane też białą gorączką, to najcięższa postać zespołu abstynencyjnego, która może prowadzić do poważnych zaburzeń psychicznych i fizycznych. Występuje przede wszystkim u osób uzależnionych od alkoholu, które nagle przestają pić lub gwałtownie ograniczają jego spożycie. To stan zagrażający życiu, wymagający natychmiastowej interwencji medycznej, ponieważ może prowadzić do drgawek, halucynacji, silnego pobudzenia, a w skrajnych przypadkach – nawet do śmierci.

Choć termin biała gorączka może kojarzyć się z wysoką temperaturą, w rzeczywistości nazwa ta odnosi się do intensywnych objawów psychicznych, takich jak omamy i dezorientacja, którym towarzyszy silne pobudzenie układu nerwowego. To jeden z najbardziej niebezpiecznych stanów związanych z leczeniem alkoholizmu, a jego rozwój jest sygnałem, że organizm nie radzi sobie już z nagłym odstawieniem używki. Jakie są przyczyny i objawy delirium tremens? Jak przebiega leczenie i czy można mu zapobiec?

Czym jest delirium alkoholowe?

Delirium alkoholowe, znane również jako majaczenie alkoholowe lub biała gorączka, jest poważnym zaburzeniem psychicznym, które występuje u osób uzależnionych od alkoholu. Jest to stan zaburzeń świadomości, który może być spowodowany nagłym odstawieniem alkoholu lub znacznym ograniczeniem jego spożywania.

Objawy delirium alkoholowego obejmują urojenia, omamy wzrokowe i słuchowe, zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni oraz nadmierne aktywności psychomotoryczne. To stan, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, ponieważ może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, a nawet zgonu.

Przyczyny delirium alkoholowego

Majaczenie alkoholowe (delirium tremens) rozwija się u osób uzależnionych od alkoholu, które nagle przerywają jego spożycie lub znacznie je ograniczają. To skutek gwałtownej reakcji organizmu, który przez lata przyzwyczaił się do ciągłej obecności alkoholu we krwi. Skutek odstawienia alkoholu może prowadzić do wystąpienia majaczenia alkoholowego, szczególnie po dłuższym okresie nadużywania alkoholu. Mózg, adaptując się do chronicznego działania etanolu, zmienia sposób funkcjonowania neuroprzekaźników, a jego nagły brak prowadzi do burzliwej reakcji układu nerwowego.

Kiedy ryzyko białej gorączki jest największe?

Nie każdy, kto odstawia alkohol, doświadczy delirium tremens. Istnieją jednak czynniki, które znacząco zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia tego stanu:

• Długotrwałe, intensywne picie alkoholu – osoby pijące przez wiele lat, szczególnie w sposób ciągły, są najbardziej narażone na rozwój delirium tremens.
• Wcześniejsze epizody zespołu abstynencyjnego – jeżeli u danej osoby już wcześniej występowały drżenia, lęki czy halucynacje po odstawieniu alkoholu, ryzyko wystąpienia białej gorączki jest większe.
• Zły stan zdrowia – niedożywienie, odwodnienie, niedobory witaminowe (szczególnie witaminy B1), choroby wątroby oraz infekcje osłabiają organizm i zwiększają podatność na delirium.
• Nagłe odstawienie alkoholu – ryzyko wzrasta, jeśli osoba, która przez długi czas piła codziennie, całkowicie i natychmiast przestaje spożywać alkohol, zamiast stopniowo zmniejszać jego ilość. Samodzielne próby odstawienia alkoholu w warunkach domowych często kończą się niepowodzeniem z powodu silnych objawów głodu alkoholowego i braku profesjonalnej pomocy.
• Współistniejące choroby psychiczne i neurologiczne – depresja, zaburzenia lękowe, padaczka czy przebyte urazy głowy mogą przyspieszyć rozwój objawów delirium alkoholowego.

Majaczenie alkoholowe to efekt zaburzonej równowagi neuroprzekaźników – w szczególności nadmiernej aktywacji układu glutaminianowego i gwałtownego spadku poziomu GABA, który w normalnych warunkach działa uspokajająco. W rezultacie organizm wpada w stan skrajnego pobudzenia, prowadzącego do niebezpiecznych objawów, które mogą zagrażać życiu pacjenta.

Kto jest narażony na delirium alkoholowe?

Osoby uzależnione od alkoholu są szczególnie narażone na rozwój majaczenia alkoholowego, zwłaszcza te, które doświadczyły wcześniej białej gorączki. Szacuje się, że majaczenie alkoholowe pojawia się u około 20% osób uzależnionych. Delirium alkoholowe częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet, a także u osób powyżej dwudziestego piątego roku życia. Dodatkowo, osoby z długotrwałym i intensywnym spożyciem alkoholu, złym stanem zdrowia, niedożywieniem, odwodnieniem oraz współistniejącymi chorobami psychicznymi i neurologicznymi są bardziej podatne na rozwój tego stanu.

Objawy delirium alkoholowego

Majaczenie alkoholowe to stan, który rozwija się stopniowo, a jej objawy nasilają się w ciągu 48–96 godzin od odstawienia alkoholu. W początkowej fazie mogą przypominać typowy zespół abstynencyjny, ale szybko przekształcają się w poważne zaburzenia psychiczne i fizyczne, znane jako objawy majaczenia alkoholowego.

W pierwszych godzinach po odstawieniu alkoholu mogą pojawić się:

• drżenie rąk i innych części ciała,
• silne uczucie niepokoju i lęku,
• nadmierne pocenie się,
• bezsenność i koszmary senne,
• przyspieszona akcja serca i podwyższone ciśnienie krwi,
• nadwrażliwość na światło i dźwięki.

Pełnoobjawowe delirium tremens – biała gorączka w zaawansowanym stadium

Jeśli osoba nie otrzyma odpowiedniego leczenia, objawy stopniowo nasilają się i mogą przybrać formę groźnego majaczenia alkoholowego. W tej fazie typowe są:

• Zaburzenia świadomości i dezorientacja – pacjent traci poczucie czasu i miejsca, nie rozpoznaje bliskich, ma trudności z logicznym myśleniem.
• Halucynacje – najczęściej wzrokowe, słuchowe i dotykowe. Osoby w stanie białej gorączki mogą widzieć nieistniejące postaci, owady, gryzonie czy inne złudzenia wzrokowe. Halucynacje słuchowe mogą przybierać formę głosów wydających rozkazy lub wywołujących panikę.
• Silny niepokój, agresja i gwałtowne zmiany nastroju – pacjent może być skrajnie pobudzony, niespokojny, a nawet agresywny wobec otoczenia.
• Urojenia paranoiczne – chory może wierzyć, że ktoś chce go skrzywdzić lub że znajduje się w sytuacji zagrożenia.
• Drgawki alkoholowe – u części pacjentów mogą pojawić się napady przypominające padaczkę, które dodatkowo zwiększają ryzyko urazu.
• Zaburzenia pracy serca i układu krążenia – przyspieszona akcja serca, skoki ciśnienia, co może prowadzić do zawału serca lub niewydolności krążeniowej.
• Hipertermia i odwodnienie – wysoka gorączka (choć nie zawsze!), intensywne pocenie się, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

Nieleczone delirium tremens może trwać od kilku dni do ponad tygodnia, prowadząc do wycieńczenia organizmu. Trwa delirium tremens zazwyczaj od 3 do 10 dni, a szybka interwencja medyczna jest kluczowa dla złagodzenia symptomów i zapewnienia pacjentowi odpowiedniej opieki. Największe ryzyko powikłań i zgonu występuje w pierwszych 3 dniach od wystąpienia objawów.

Jak długo trwa delirium alkoholowe?

Delirium alkoholowe może trwać od kilku dni do tygodnia. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle po 2-3 dniach od odstawienia alkoholu, a najczęściej poprzedzone są nasileniem się objawów zespołu abstynencyjnego. Drugiego dnia wieczorem lub trzeciego dnia mogą pojawić się problemy z zasypianiem, natomiast w kolejnym dniu delirium rozwija się całkowicie. W zaawansowanym stadium objawy mogą obejmować poważne zaburzenia świadomości, halucynacje, urojenia oraz silne pobudzenie psychoruchowe. Czas trwania i intensywność objawów mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech pacjenta oraz szybkości podjęcia odpowiedniego leczenia.

Powikłania i zagrożenia delirium alkoholowego

Jednym z największych zagrożeń są zaburzenia sercowo-naczyniowe – gwałtowne skoki ciśnienia i przyspieszona akcja serca mogą doprowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• zawał serca, udar mózgu lub groźne arytmie,
• niewydolność krążeniowa, prowadząca do niedotlenienia organizmu.

Niebezpieczne są także napady drgawkowe, które mogą skutkować urazami głowy i niedotlenieniem mózgu, zwiększając ryzyko trwałych zaburzeń pamięci oraz encefalopatii alkoholowej. Równie groźne są zaburzenia metaboliczne i odwodnienie – pacjent intensywnie się poci, ma podwyższoną temperaturę i nie jest w stanie uzupełnić płynów, co może skutkować:

• niewydolnością nerek i zaburzeniami elektrolitowymi,
• wstrząsem hipowolemicznym, czyli gwałtownym spadkiem ciśnienia krwi.

Powikłania mogą również dotyczyć układu nerwowego – nawet po ustąpieniu objawów delirium tremens pacjent może zmagać się z długofalowymi problemami, takimi jak:

• przewlekłe stany lękowe i depresja,
• trwałe halucynacje i urojenia,
• zaburzenia pamięci i funkcji poznawczych.

Najcięższą konsekwencją delirium alkoholowego jest zgon, który może nastąpić w wyniku:

• nagłego zatrzymania akcji serca,
• niewydolności oddechowej,
• śpiączki metabolicznej i niewydolności wielonarządowej.

Śmiertelność w nieleczonych przypadkach wynosi nawet 15–35%, dlatego delirium tremens nigdy nie powinno być bagatelizowane. Jest to stanem zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej oraz stałej opieki szpitalnej. Wczesna interwencja medyczna pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań i uratować życie pacjenta.

Diagnostyka i leczenie delirium alkoholowego

Rozpoznanie opiera się głównie na wywiadzie medycznym oraz obserwacji objawów. Lekarz ocenia historię uzależnienia od alkoholu i analizuje zmiany w zachowaniu pacjenta. Do potwierdzenia diagnozy stosuje się również:

• Skale oceny zespołu abstynencyjnego, np. CIWA-Ar (Clinical Institute Withdrawal Assessment for Alcohol),
• Badania laboratoryjne, obejmujące:
• oznaczenie poziomu alkoholu we krwi (dla wykluczenia ostrego zatrucia),
• ocenę gospodarki elektrolitowej (sód, potas, magnez),
• wskaźniki funkcji wątroby (ALT, AST, GGTP),
• poziom glukozy i markerów zapalnych.

W zaawansowanych przypadkach konieczne może być wykonanie badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa, w celu wykluczenia innych schorzeń neurologicznych. Leczenie farmakologiczne, w tym szybkie nasycanie benzodiazepinami co 1–2 godziny do czasu zniesienia objawów majaczenia, jest kluczowe w kontrolowaniu objawów delirium.

Leczenie delirium tremens – skuteczność terapii w ośrodku zamkniętym

Ponieważ majaczenie alkoholowe jest stanem zagrażającym życiu, leczenie powinno odbywać się w warunkach szpitalnych lub w specjalistycznym ośrodku terapii uzależnień, takim jak OAZA, gdzie pacjent otrzymuje kompleksową opiekę medyczną i psychologiczną.

Najważniejsze elementy terapii to: alkoholowe jak długo trwa objawy mogą pojawić się od 48 do 72 godzin po zaprzestaniu picia i mogą trwać od kilku dni do tygodnia, a ich nasilenie zależy od indywidualnych cech pacjenta oraz stanu zdrowia.

• Farmakoterapia – stosowanie benzodiazepin (np. diazepamu, lorazepamu) w celu redukcji pobudzenia i zapobiegania drgawkom. W przypadku silnych urojeń i halucynacji lekarz może włączyć neuroleptyki.
• Wyrównanie zaburzeń metabolicznych – pacjent otrzymuje kroplówki z elektrolitami, witaminami (zwłaszcza witaminą B1, aby zapobiec encefalopatii Wernickego) oraz odpowiednie nawodnienie.
• Monitorowanie funkcji życiowych – kontrola tętna, ciśnienia, temperatury oraz poziomu elektrolitów pozwala uniknąć nagłych zaostrzeń objawów.
• Wsparcie psychologiczne – leczenie delirium tremens to pierwszy krok do wyjścia z uzależnienia. Terapia prowadzona w ośrodku takim jak OAZA pomaga pacjentowi przepracować przyczyny alkoholizmu i uniknąć nawrotów.

Leczenie w ośrodku zamkniętym znacząco zwiększa skuteczność terapii, ponieważ pacjent znajduje się pod całodobową opieką specjalistów, którzy kontrolują przebieg detoksykacji i wdrażają dalsze etapy leczenia uzależnienia. To kluczowy element w długoterminowym powrocie do zdrowia i trwałej abstynencji.