Choroba alkoholowa (alkoholizm) – definicja, objawy, leczenie

Alkoholizm, nazywany również chorobą alkoholową, to jedno z najpoważniejszych uzależnień dotykających zarówno jednostki, jak i całe społeczeństwa. Jego skutki sięgają daleko poza osobę uzależnioną, wpływając na życie rodzinne, zawodowe i społeczne. Mimo że spożywanie alkoholu jest głęboko zakorzenione w naszej kulturze i często kojarzy się z radością, celebracją czy sposobem na odprężenie, granica między okazjonalnym piciem a uzależnieniem jest cienka i łatwa do przekroczenia. Choroba alkoholowa ma charakter przewlekły i postępujący, a jej skutki mogą być destrukcyjne zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.

Definicja alkoholizmu

Alkoholizm, określany również jako zespół uzależnienia od alkoholu, to choroba przewlekła i postępująca, która wpływa na zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne osoby uzależnionej. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) uzależnienie od alkoholu to stan, w którym dana osoba wykazuje okresową lub stałą potrzebę spożywania napojów alkoholowych w nadmiernych ilościach. Przyczyny tego zachowania leżą zarówno w uzależnieniu psychicznym, jak i fizycznym, co czyni alkoholizm kompleksowym problemem zdrowotnym. Charakterystyczną cechą choroby alkoholowej jest brak kontroli nad ilością i częstotliwością spożywanego alkoholu, co prowadzi do destrukcyjnych skutków w życiu osoby uzależnionej. Co więcej, alkoholizm wpływa nie tylko na osobę chorą, ale również na jej rodzinę, przyjaciół i otoczenie zawodowe, często prowadząc do poważnych konsekwencji społecznych. Choroba alkoholowa jest klasyfikowana jako uzależnienie chemiczne, ponieważ alkohol działa na ośrodkowy układ nerwowy, powodując zmiany w funkcjonowaniu mózgu. Zaburzenia w obszarach odpowiedzialnych za kontrolę impulsów, przewidywanie skutków i podejmowanie decyzji prowadzą do utraty zdolności samokontroli. Warto podkreślić, że alkoholizm dotyka ludzi niezależnie od wieku, płci, statusu materialnego czy wykształcenia, co czyni go chorobą demokratyczną i uniwersalną.

Objawy choroby alkoholowej

Objawy uzależnienia od alkoholu objawia się na wielu płaszczyznach – fizycznej, psychicznej i społecznej. Fazy alkoholizmu są różne. Choć początkowe symptomy mogą wydawać się niepozorne, ich ignorowanie prowadzi do postępującego wyniszczenia organizmu, a także poważnych konsekwencji w życiu osobistym i zawodowym osoby uzależnionej.

Objawy fizyczne

• Większa tolerancja alkoholu – Osoba uzależniona potrzebuje coraz większych ilości alkoholu, aby osiągnąć ten sam efekt odprężenia lub euforii.
• Zespół abstynencyjny – Objawy pojawiające się po zaprzestaniu picia, takie jak: drżenie mięśni, bezsenność i koszmary senne, bóle głowy, nudności, wymioty., zaburzenia rytmu serca, wysuszenie śluzówek, nadciśnienie.
• Problemy zdrowotne – wyniszczenie organizmu i schorzenia takie jak stłuszczenie wątroby, przewlekłe zapalenie trzustki, nadciśnienie tętnicze, otępienie alkoholowe czy choroba wrzodowa.

Objawy psychiczne

• Głód alkoholowy – Silna potrzeba lub przymus spożycia alkoholu, często wiążąca się z obsesyjnym myśleniem o piciu.
• Zmiany w zachowaniu – Drażliwość, impulsywność, epizody agresji lub głębokiego smutku. Zaniedbywanie obowiązków zawodowych i domowych. W ciężkich przypadkach także zaburzenia psychotyczne.
• Utrata kontroli – Niemożność ograniczenia ilości spożywanego alkoholu, nawet przy świadomości jego szkodliwości.
• Zanik zainteresowań – Rezygnacja z hobby, aktywności społecznych i innych źródeł przyjemności na rzecz picia.

Objawy społeczne

• Zaniedbanie relacji – Konflikty z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami spowodowane nadmiernym piciem.
• Spożywanie alkoholu w niedozwolonych sytuacjach – Picie w pracy, prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu, picie w miejscach publicznych.
• Utrata reputacji – Zmiana postrzegania osoby uzależnionej przez otoczenie, często związana z kompromitującymi sytuacjami.

Do pierwszych oznak choroby alkoholowej należą:

• Częste myślenie o alkoholu i znajdowanie wymówek, by sięgnąć po kieliszek.
• Picie „dla relaksu” po stresującym dniu, które z czasem staje się nawykiem.
• Występowanie luk w pamięci po spożyciu alkoholu.
• Ukrywanie ilości spożywanego alkoholu przed bliskimi.

Czynniki sprzyjające rozwojowi alkoholizmu

Rozwój alkoholizmu jest procesem złożonym, uwarunkowanym współdziałaniem czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Genetyczne predyspozycje mogą sprawiać, że niektóre osoby są bardziej podatne na działanie alkoholu, co wiąże się ze zmianami w układzie nerwowym i większym ryzykiem utraty kontroli nad spożyciem. Jednocześnie psychologiczne aspekty, takie jak trudności w radzeniu sobie z emocjami, chroniczny stres czy niskie poczucie własnej wartości, prowadzą do traktowania alkoholu jako sposobu na złagodzenie napięcia lub ucieczkę od problemów. Na te indywidualne uwarunkowania nakładają się społeczne i kulturowe czynniki – w Polsce alkohol często jest postrzegany jako nieodłączny element życia towarzyskiego, co sprzyja bagatelizowaniu pierwszych oznak uzależnienia. Presja otoczenia, a także łatwa dostępność alkoholu, dodatkowo zwiększają ryzyko nadużywania.

Najważniejsze czynniki sprzyjające rozwojowi alkoholizmu to:

• Predyspozycje biologiczne: dziedziczne skłonności i zmiany w mózgu spowodowane działaniem alkoholu.
• Czynniki psychologiczne: niskie poczucie własnej wartości, emocjonalne trudności, przewlekły stres.
• Aspekty społeczne: kulturowa akceptacja alkoholu, presja grupy, stres zawodowy i towarzyski.

Te mechanizmy współdziałają ze sobą, sprawiając, że granica między kontrolowanym piciem a uzależnieniem często pozostaje niezauważona.

Społeczny obraz choroby alkoholowej

Alkoholizm często kojarzy się ze stereotypowym obrazem osoby z marginesu społecznego – pijącej w miejscach publicznych, zaniedbanej i bez perspektyw. Tymczasem choroba alkoholowa ma wiele twarzy i dotyka ludzi niezależnie od ich wieku, płci czy statusu materialnego.. W rzeczywistości alkoholizm dotyczy zarówno osób zmagających się z trudną sytuacją życiową, jak i tych, które na zewnątrz wydają się odnosić sukcesy. Wysoko wykształcone osoby, pracujące na odpowiedzialnych stanowiskach, także mogą cierpieć na uzależnienie, ukrywając problem przed światem. Stres zawodowy, presja sukcesu czy brak czasu na odpoczynek sprawiają, że alkohol bywa traktowany jako sposób na chwilowe rozładowanie napięcia. Taki „niewinny” nawyk może jednak przerodzić się w poważny problem, który nie zawsze jest widoczny dla otoczenia. Rodzina i znajomi często ignorują pierwsze sygnały problemu, uznając je za chwilowe trudności. Co więcej, kulturowe przyzwolenie na picie w Polsce – towarzyszące niemal każdej uroczystości czy spotkaniu – dodatkowo utrudnia dostrzeżenie granicy między „normalnym” piciem a uzależnieniem. Alkoholizm wpływa nie tylko na osobę uzależnioną, ale także na jej bliskich. Rodzina alkoholika często doświadcza współuzależnienia, próbując ukrywać problem przed otoczeniem lub chronić chorego przed konsekwencjami jego działań. Szczególnie trudna jest sytuacja dzieci, które dorastają w rodzinach alkoholowych – ich życie bywa pełne napięcia, braku stabilności i strachu.

Skutki alkoholizmu – fizyczne i psychiczne

Wyniszczenie fizyczne idzie w parze z zaburzeniami emocjonalnymi i psychicznymi, co sprawia, że choroba dotyka człowieka w sposób kompleksowy. Skutki te często nasilają się wraz z postępem uzależnienia, prowadząc do trwałych uszkodzeń zdrowotnych i trudności w powrocie do normalnego funkcjonowania.

• Choroby wątroby: marskość, stłuszczenie i niewydolność wątroby.
• Problemy trawienne: zapalenie błony śluzowej żołądka i przewlekłe zapalenie trzustki.
• Uszkodzenia układu nerwowego: neuropatia alkoholowa, zaburzenia czucia, osłabienie koordynacji ruchowej.
• Zaburzenia układu sercowo-naczyniowego: nadciśnienie, arytmia, zwiększone ryzyko zawału i udaru.
• Ogólne wyniszczenie organizmu: niedożywienie, osłabienie odporności i podatność na infekcje.

• Zaburzenia funkcji poznawczych: otępienie alkoholowe, problemy z pamięcią i koncentracją.
• Zaburzenia emocjonalne: depresja, stany lękowe, drażliwość, agresja.
• Halucynoza alkoholowa: przerażające halucynacje wywołane przewlekłym piciem.
• Neurologiczne schorzenia: zespół Korsakowa i encefalopatia Wernickego spowodowane niedoborem witaminy B1.
• Utrata kontroli emocjonalnej: impulsywność, częste zmiany nastroju, konflikty z otoczeniem.

Skutki fizyczne i psychiczne nakładają się na siebie, tworząc błędne koło, które pogłębia uzależnienie. Im dłużej osoba uzależniona zwleka z podjęciem leczenia, tym trudniejsze staje się odwrócenie tych zmian. Jednak nawet w zaawansowanych stadiach alkoholizmu możliwa jest poprawa zdrowia dzięki odpowiedniej terapii i wsparciu specjalistów.

Leczenie choroby alkoholowej

Alkoholizm jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że całkowite wyleczenie nie jest możliwe – jednak dzięki terapii osoba uzależniona może odzyskać kontrolę nad swoim życiem i utrzymać trwałą abstynencję. Istotnym elementem terapii jest świadomość, że alkoholizm to nie kwestia słabej woli, lecz zaburzenie wymagające specjalistycznej pomocy. Podstawowe etapy leczenia alkoholizmu to:

• Detoks (odtrucie organizmu) – Pierwszym krokiem jest oczyszczenie organizmu z alkoholu i złagodzenie objawów zespołu abstynencyjnego. Proces ten często odbywa się pod nadzorem medycznym.
• Terapia indywidualna i grupowa – Psychoterapia pozwala zrozumieć mechanizmy uzależnienia oraz nauczyć się radzić sobie z głodem alkoholowym i trudnymi emocjami. Spotkania grupowe, np. w ramach AA, oferują wsparcie od osób z podobnymi doświadczeniami.
• Leczenie farmakologiczne – W niektórych przypadkach stosuje się leki wspomagające utrzymanie abstynencji, np. redukujące głód alkoholowy lub wywołujące awersję do alkoholu.
• Wsparcie długoterminowe – Utrzymanie abstynencji wymaga stałej pracy nad sobą i regularnego kontaktu z terapeutami lub grupami wsparcia.

Leczenie alkoholizmu to także zaangażowanie bliskich, którzy często pełnią kluczową rolę w motywowaniu osoby uzależnionej do podjęcia terapii. Profesjonalne ośrodki leczenia uzależnień, takie jak nasza klinika Oaza, oferują kompleksową pomoc na każdym etapie terapii, co znacząco zwiększa szanse na sukces.

Nie wstydź się zgłosić po pomoc

Uwolnienie od uzależnienia od alkoholu nie sprowadza się jedynie do zaprzestania picia – to proces głębokiej zmiany w myśleniu, zachowaniu i relacjach, zarówno z samym sobą, jak i z otoczeniem. Wczesne rozpoznanie problemu, akceptacja jego istnienia oraz wsparcie specjalistów są kluczowe w wychodzeniu z nałogu. Społeczne przyzwolenie na picie i bagatelizowanie problemu sprawiają, że alkoholizm często rozwija się w ukryciu, prowadząc do poważnych konsekwencji zdrowotnych i emocjonalnych. Pierwszym rokiem w zmianie tego stanu rzeczy jest edukacja – zrozumienie mechanizmów uzależnienia i odrzucenie stereotypowego postrzegania choroby alkoholowej jako wyłącznie „słabości”. Leczenie nie powinno ograniczać się do walki z głodem alkoholowym – musi obejmować także odbudowę relacji, zdrowia psychicznego i stabilności życiowej. To złożony proces, ale możliwy, jeśli uzależniony i jego otoczenie są gotowi na współpracę i zmianę. Warto pamiętać, że wsparcie dostępne w ośrodkach specjalistycznych, grupach wsparcia i terapiach to nie wstyd, lecz szansa na nowe, trzeźwe życie.