Uzależnienie od gier komputerowych – kiedy odwyk staje się koniecznością?

Gry komputerowe to jedna z najpopularniejszych form spędzania wolnego czasu – szczególnie wśród dzieci i młodzieży, ale również dorosłych. Nic dziwnego: gry oferują rozrywkę, możliwość rywalizacji, kreowanie własnych światów i szybkie osiąganie celów, które w prawdziwym życiu wymagają często lat pracy. Dają poczucie kontroli, satysfakcję z wygranej i pozwalają oderwać się od codziennych problemów.

Właśnie dlatego są tak wciągające. Niestety, ta atrakcyjność niesie ze sobą również poważne ryzyko – zwłaszcza wtedy, gdy granie zaczyna przysłaniać inne sfery życia. Z pozoru niewinne hobby potrafi wymknąć się spod kontroli i zamienić się w nałóg, który wpływa nie tylko na psychikę, ale też na zdrowie fizyczne, relacje społeczne i rozwój emocjonalny.

Uzależnienie od gier komputerowych to problem coraz częściej diagnozowany wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. W skrajnych przypadkach konieczna jest profesjonalna terapia i odwyk, podobnie jak przy innych uzależnieniach – np. od alkoholu czy narkotyków.

Gdy świat wirtualny przysłania realny

Jeszcze kilkanaście lat temu dzieci spędzały czas głównie na świeżym powietrzu, w gronie rówieśników. Rozwój społeczny i emocjonalny wspierały rozmowy z rodziną, zabawy pod blokiem, szkolne przerwy. Dziś coraz częściej to komputer, konsola czy telefon przejmują kontrolę nad wolnym czasem. Gry komputerowe stały się powszechnym sposobem na oderwanie się od rzeczywistości.

Na początku granie wydaje się niewinną rozrywką – pomaga się zrelaksować, zabić nudę, rozwinąć refleks czy koncentrację. Jednak w pewnym momencie gra przestaje być dodatkiem do życia i zaczyna je wypełniać w całości. Gracz odcina się od realnego świata, zaniedbuje naukę, sen, relacje z rodziną. Wirtualne zwycięstwa i kolejne poziomy gry stają się ważniejsze niż prawdziwe sukcesy.

Nie bez znaczenia jest też fakt, że gry dają poczucie pełnej kontroli nad sytuacją. To gracz decyduje, jaką rozgrywkę wybierze, jakie zasady obowiązują i w czym czuje się najsilniejszy. W prawdziwym życiu nie ma takich możliwości – dlatego świat wirtualny wydaje się łatwiejszy, ciekawszy i mniej stresujący.

Kto jest najbardziej podatny na uzależnienie od gier?

Uzależnienie od gier komputerowych może dotknąć każdego, ale najczęściej problem ten dotyczy dzieci i młodzieży. To właśnie najmłodsi najczęściej trafiają do ośrodków leczenia uzależnień z powodu nałogowego grania. Dlaczego?

Młodzi ludzie są szczególnie podatni na wpływ nowych technologii, bo ich układ nerwowy i emocjonalny dopiero się rozwija. Wirtualny świat bywa dla nich łatwiejszy niż realne życie, w którym trzeba radzić sobie z krytyką, stresem, rywalizacją czy porażką. Gra pozwala na szybkie sukcesy, które podnoszą samoocenę – nawet jeśli są one jedynie wirtualne.

W grupie ryzyka znajdują się szczególnie osoby, które:

• mają trudności z radzeniem sobie z napięciem i stresem,
• czują się gorsze od innych i porównują się negatywnie,
• mają problemy z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami,
• są zamknięte w sobie i unikają relacji społecznych.

Gry stają się dla nich ucieczką – od emocji, od niepowodzeń, od trudności dnia codziennego.

Jak powstaje uzależnienie od gier?

Proces uzależnienia rozwija się stopniowo. Na początku gra to tylko forma rozrywki. Z czasem pochłania coraz więcej czasu i staje się najważniejszym elementem dnia. Coraz trudniej jest przerwać rozgrywkę, coraz częściej pojawia się przymus „jeszcze jednej rundy”.

Z czasem osoba uzależniona:

• rezygnuje z innych aktywności,
• zaniedbuje sen, posiłki i obowiązki,
• ogranicza kontakt z rodziną i przyjaciółmi,
• przestaje kontrolować czas spędzany przy komputerze.

Typowe są też reakcje złości i rozdrażnienia, gdy ktoś próbuje ograniczyć granie. Pojawia się mechanizm zaprzeczania – gracz nie przyznaje się do problemu, tłumaczy się, że „wszyscy grają” albo „przecież to lepsze niż siedzenie na ławce”. To klasyczny mechanizm obronny, który pogłębia uzależnienie.

Objawy uzależnienia od gier komputerowych

Uzależnienie od gier rozwija się stopniowo, ale jego skutki stają się coraz bardziej widoczne – zarówno dla osoby grającej, jak i dla jej bliskich. Problemem nie jest już sama gra, ale sposób, w jaki wpływa ona na codzienne życie.

Do najczęstszych objawów należą:

• Poświęcanie coraz większej ilości czasu na granie, kosztem szkoły, pracy, snu czy kontaktów z innymi ludźmi.
• Rozdrażnienie, złość lub agresja w sytuacji, gdy ktoś próbuje ograniczyć dostęp do gry lub przerwać rozgrywkę.
• Zaniedbanie obowiązków – zarówno tych domowych, jak i szkolnych czy zawodowych.
• Rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań – inne hobby przestają być atrakcyjne.
• Problemy z koncentracją i pamięcią, trudności w skupieniu się na czymkolwiek poza grą.
• Objawy fizyczne: bóle głowy, bóle pleców, pogorszenie wzroku, zmęczenie, problemy ze snem.

W skrajnych przypadkach osoba uzależniona od gier wpada w stan podobny do uzależnienia od substancji psychoaktywnych – pojawia się tzw. głód grania. Bez dostępu do komputera lub konsoli odczuwa rozdrażnienie, niepokój, a nawet objawy somatyczne.

Skutki nieleczonego uzależnienia od gier komputerowych

Brak leczenia uzależnienia od gier może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych – zarówno psychicznych, jak i fizycznych.

Osoba uzależniona stopniowo odcina się od rzeczywistości. Rezygnuje z kontaktów społecznych, zaniedbuje rodzinę, szkołę lub pracę. Świat gry staje się dla niej jedynym miejscem, w którym czuje się dobrze. Pojawiają się problemy z emocjami: wzrasta drażliwość, pojawia się agresja, frustracja i huśtawki nastrojów.

Równie poważne są konsekwencje fizyczne. Wielogodzinne siedzenie przed komputerem może prowadzić do:

• wad postawy i bólów kręgosłupa,
• problemów ze wzrokiem i snem,
• nadwagi lub niedożywienia (gdy gracz zaniedbuje posiłki),
• zaburzeń neurologicznych – halucynacji, a nawet napadów padaczkowych.

Niektóre badania sugerują, że długotrwałe wpatrywanie się w ekran zwiększa ryzyko poważnych chorób, w tym zaburzeń hematologicznych. Choć nie wszystkie te związki są jeszcze jednoznacznie potwierdzone, jedno jest pewne – brak umiaru w graniu realnie zagraża zdrowiu.

Kiedy odwyk od gier komputerowych staje się koniecznością?

Nie każda osoba, która lubi gry komputerowe, jest uzależniona. Jednak jeśli granie zaczyna wpływać negatywnie na codzienne życie i staje się jego główną treścią, warto poważnie zastanowić się nad szukaniem pomocy.

Odwyk od gier staje się konieczny, gdy:

• granie pochłania większość czasu i wypiera inne aktywności,
• świat realny jest postrzegany jako nudny, męczący i bezwartościowy,
• pojawia się agresja lub rozdrażnienie, gdy ktoś próbuje ograniczyć dostęp do gry,
• obowiązki – szkolne, zawodowe, rodzinne – są całkowicie zaniedbywane,
• osoba uzależniona traci kontrolę nad czasem spędzanym przy komputerze, mimo że deklaruje „mam nad tym władzę”.

Warto pamiętać, że uzależnienie od gier komputerowych działa podobnie jak każde inne uzależnienie – mechanizm jest niemal identyczny jak w przypadku alkoholu, narkotyków czy hazardu. Dlatego nie należy go bagatelizować.