W pętli powtarzalności – uzależnienia behawioralne

Kiedyś uzależnienie kojarzyło się głównie z alkoholem czy narkotykami. Dziś psychoterapeuci coraz częściej zmagają się z uzależnieniami behawioralnymi, czyli związanymi z różnymi popędami. Hazard, seks, praca, zakupy, jedzenie, internet to kilka przykładowych zachowań, z którymi sporo osób już nie daje sobie rady. Uzależnienia behawioralne to także m.in. nadmierne koncentrowanie się na zdrowy jedzeniu (ortoreksja), opalaniu się (tanoreksja), zabiegach medycyny estetycznej czy chirurgii plastycznej.

Kontrola nad tymi czynnościami zostaje utracona i wpada się w sidła nałogu.

Siła pragnień

Uzależnienia behawioralne – podobnie jak inne nałogi – cechuje przede wszystkim silne pragnienie lub nawet poczucie przymusu, aby podjąć dane zachowanie. Chęć posiadania jakiejś rzeczy czy wykonania określonej czynności wymyka się z czasem spod kontroli, a wszelkie próby ograniczenia lub przerwania tego typu zachować sprawiają, że odczuwalne są objawy tzw. zespołu abstynencyjnego. Do tego jeszcze w osobach, które zmagają się z uzależnieniami behawioralnymi, narasta potrzeba określonych zachowań, aby uzyskać efekt taki jak przy mniejszym nasileniu. Mają przy tym przy tym świadomość, że są to działania szkodliwe dla nich w sensie społecznym, fizycznym i psychicznym, a niekiedy także i materialnym.

Skąd się biorą uzależnienia od czynności?

Szukając przyczyn uzależnień behawioralnych, trzeba wziąć pod uwagę uwarunkowania:

• 
  

  biologiczne – ze względu na zaburzenia równowagi jakie zachodzą w mózgu w układzie nagrody (którego rola wzrasta) i układzie kary (którego rola maleje);

  
  


• 
  

  społeczno-psychologiczne – osłabienie więzi rodzinnych, szukanie alternatyw, aby zaspokoić potrzebę bliskości, chęć zrekompensowania tego, czego nie otrzymało się w dzieciństwie, status społeczno-ekonomiczny, pewne cechy osobowościowe, takie jak niskie poczucie wartości, nieśmiałość, wysoki poziom lęku, trudności w relacjach z innymi ludźmi, problemy w radzeniu sobie ze stresem i złymi emocjami.

  
  

Realizacja zachowań kompulsywnych daje poczucie odprężenia, przyjemności, zadowolenia, zapomnienia o problemach czy złym dniu. Biorą się one także z nudy, pustki, samotności oraz z konieczności dostosowania się do zmian cywilizacyjnych. Zagubienie w dzisiejszym świecie, stres, tempo życia skłaniają do ucieczki w środki psychoaktywne lub właśnie uzależnienia behawioralne.

Negatywne konsekwencje uzależnień od czynności

Tak jak uzależnienia od substancji psychoaktywnych, tak i od czynności rodzą negatywne konsekwencje:

• 
  

  fizyczne: bóle i zawroty głowy, tiki nerwowe, problemy z układem krążenia, żołądkowe, zawroty głowy, zespół przewlekłego przemęczenia;

  
  


• 
  

  psychiczne: bezsenność, nieumiejętność odpoczywania, zmienny nastrój, drażliwość, nadaktywność, zaniżona samoocena, problemy z koncentracją, niska satysfakcja z życia;

  
  


• 
  

  społeczne: zaniedbywanie innych aktywności, izolowanie się od innych, zanikanie więzi rodzinnych, rozpad rodziny.

  
  

 Zachowanie kompulsywne przypominają z czasem pętlę, w której powtarzane są poszczególne czynności i brak jest ich końca. Samemu trudno z niej wyjść. Łatwiej to zrobić z pomocą specjalistów od uzależnień behawioralnych.